1 Şubat 2010 Pazartesi

جئيران و قوشلار
________________________________________

اوجو ـ بوجاغي گؤرونمه¬ين بير چؤل وار ايدي. اورادا قوشلار و چوخلو اوت يئيه¬ن حيوان ياشاييردی. بو چؤلده اوت يئيه¬ن حيوانلاردان و قوشلاردان آيری هئچ بير شئی يوخ ايدی. چؤلون اورتاسيندا يئکه بير گؤل¬ده واريدی. حيوانلار و قوشلار هميشه گؤلون اطرافينا ييغيشيرديلار. قوشلارين و اوت يئيه¬ن حيوانلاری ياشاييشی فقط او گؤله باغلي ايدی. ياز گلنده گؤلون سويو چوخالاردی و يان ـ يؤوره¬سينی جوربه¬جور بيتگی¬لر آلاردی.
قوشلار و اوت يئيه¬ن حيوانلار آجيغان زامان گؤلون قيراغيندا بيتن گؤيرتيلردن و جوجه¬رميش دنه¬لردن يئييرديلر , سوسايان زامان¬دا گؤلون سويوندن ايچيرديلل.
ياز گئجه¬لری چوخ وقت گؤی گورولده¬ييب , ايلديريم شاخاردی , ياغيش ياغاردی. بعضا" دان يئری سؤکولنه کيمی ياغيشين ادامه¬سی اولاردی. ياغيش چؤلو ياشيل ائديب , طراوتينی بيره اون آرتيراردی. طبيعتی ياراشيقلی گؤره¬ن قوشلار وجده گليب نغمه¬لر قوشارديلار.
قوشلارين ترنومو هامينی سئوينديره¬ردی.
قوشلار و اوت يئيه¬ن حيوانلار هميشه بير ـ بيری ايله دوست کيمی ياشايارديلار.

٭٭٭

ايللرين بيرينده و قار ـ ياغيش يئره توشمه¬ميشدن قاباق فيل¬لردن بير سوروسو گليب , گؤلون سويونو خورتوملاری ايله چکيب قوروتدولار. سونرا گؤلده نه بير دامجی سو قالدی , نه ده قيراقلاريندا گول ـ چيچک بوته¬لری. گؤلده فقط بير نئچه کنگر و قالقان دوروردو. اونلاردان علاوه , هر شئی يانيب محو اولموشدو. اونا گؤره¬ده اوت يئيه¬ن حيوانلارين و قوشلارين ياشاييشی بير آز چتينه دوشموشدو. بير سؤزله دئسک , سوسوزلوق و آجليق اونلاری لاپ آياقدان سالميشدی. بئله¬ليکله¬ده اونلارطن هر بيری بير طرفه داغيلماغا مجبور اولدولار.
قوشلار و حيوانلارين چوخو , آجليق و سوسوزلوق نتيجه¬سينده اطرافا داغيلميشدی. اونا گؤره , اونلاردان فقط اؤرده¬ک , قارغا , جئيران و قمری قاليردی. بو دؤرد حيوان گؤلون قيراغيندا اوتوروب اؤز گرفتارليقلارينا فيکيرلشيرديلر. چوخ گؤتور ـ قويدان سونرا آخيردا بو نتيجه¬يه چاتديلارکی , گئديب هاميدان ياشلی و هاميدان تجربه¬لی اولان قاز خالادان کؤمک ايسته¬سينلر.
سن دئمه قاز خالا يئييب ـ ايچيب او قده¬ر يوخلاميشدی کی , گل گؤره¬سن. قانادلارينی ترپه¬ديب اوحاماغادا حالی قالماميشدی. بير گوشه¬ده ناراحت اوتوران قاز خالا اونلاری گؤروب , تئز ارزونو دوغرولتدو. سونرا آغير ـ آغير اونلاری قاباغينا چيخدی.
اؤرده¬ک دئدي :
قاز خالا سو هانسی طرفده¬دير ؟
قارغا دئدی :
سن هاميدان بؤيوکسن , دئ گؤره¬ک هانسی طرفده سو تاپماق اولار ؟
قاز قاباقدا , گئديردی. جئيران¬دا اونون دالينجا ياواش ـ ياواش آدديملاييردی. قارغا , اؤرده¬ک و قمری اونلاردان دالی قالماماق اوچون قاچيرديلار. اونلار اوميدلرينی قاز خالايا باغلاييب گئجه ـ گوندوز يول گئديرديلر.
اؤرده¬ک اوميدلی بير حالدا دئدی :
ـ قولاغيما ائله¬بيل سو سسی ده¬يير.
جئيران دئدی :
ديرناقلاريما ايليشن تيکانلاردا شئه حس ائديره¬م.
قمری دئدی :
سويون سويوقلوغونو ايندی دويورام.
قارغا دئدی :
بيزيم اوميديميز ايندی فقط قاز خالاميزادير.
دوغروداندا هاميسی اوميد گؤزلرينی قازا تيکميشدی. اونا گؤره¬ده اللرينه دوشنلری , تاپديقلارينی قازا وئريب دئديلرکی , « قوی اذيت چکمسين , بلکه بيزی بير طرفه يئتيردی »
اونلارين اوميدی قاز خالالارينا اوقده¬رگليردی¬کی , آخيردا , آجليق ـ سوسوزلوق هاميسينی آياقدان سالدی. قوشلار اوچماقلارينی جئيران¬دا قاچماغينی تماميله ياددان چيخارميشدی.
سحريسی گون جئيران دئدی :
منيم ديرناقلاريمدا آرتيق تاب قالماييب.
اؤرده¬ک دئدی :
منيم¬ده قانادلاريم قورويوبدور.
قمری دئدی :
جانيما او قده¬ر داش ـ کسسک دولوب کی , يئريمه¬يه طاقتيم يوخدور.
قارغا دئدی :
هوپبولماغا بئله قادر دئييلم.
اونلارين سؤزلرينی وئجينه آلمايان قاز دئدی :
تئز اولون بئله ناراحت اورتورماق عوضينه گلين بير شئی تاپين وئرين منه يئييم.
جئيرانلا قوشلار آغيزلارينی آچيب دانيشماق ايسته¬ديلر. او حالدا , اونلارين باشلاری¬نين اوستونه بير قوش کؤلگه¬سی دوشدو.
جئيران باشينی قالديريب چيغيردی :
باخين اوچاغان آغ قازدير. هارادان گليرسن نه ياخشی اوچورسان :
اوچاغان آغ قاز آدينی ائشيتمک همين يئره ائنيب دئدی :
به هارداسيز : چوخدان دير سيزی آختاريرام. قانادلاريز نييه بئله تؤکولوب؟ اؤزونوزونييه بئله حالا ساليبسيز ؟
قاز خالا دئدی :
ـ آماندی اونون سؤزونه قولاق آسمايين , سيزی اينديجه سو اولان يئره چاتديرارام.
اؤرده¬ک دئدی: ايندييه کيمی قولاق آسديق, دای بسدير.
قارغا دئدی:
من باخيرام گؤروم, اوچا بيليرم يا يوخ؟
جئيران دئدی:
بورادا نه اوت وار, نه¬ده سو. ايندی ديئين گؤره¬ک نه ايش گؤره¬بيله¬ريک؟
قمری دئدی :
سن بيزه فقط يول گؤستر !
جئيران دئدی :
بيلسه¬يديک بيزی بير يئره چاتديرا بيلرسن , اوندا سنين دالينجا گلرديک.
قمری دئدی :
تئز اولون , دئيين گؤره¬ک نه ائتمه¬لی¬ييک ؟
قاز خالا ديمديگيني يخاری قالديردی. سونرا قانادلارينا حرکت وئريب دئدی :
من ايندی بيليره¬م سو هاردادير. لاپ ائله بو ياخينلاردا سودا , وار يئمک¬ده. من نه ياخشی اوچا بيليره¬م , نه¬ده کی يئرييه بيليره¬م. اما بوغازيمی اوزاديب هر يانی گؤروره¬م. من بير شرط ايله سيزه کؤمک ائده¬رم. اودا بودور کی , گره¬گ هئچ کس مندن قاباغا کئچمه¬سين , هامی منيم داليما دوشوب گلسين. گره¬گ قارغا اوچماغيندان , و جئيران قاچماغيندان ال چکسين. ياديمدان چيخماميش اونودا دئمه¬لييم¬کی , هر کس يئردن هر نه تاپسا منه وئرمه¬ليدير. چونکی منيم جانيما قوت گلسه ياخشی بلدچی اولارام.
بو سؤزلری ائشيده¬ن قارغا , اؤرده¬ک , قمری و جئيران ساکت اولوب بيرسؤز دئمه¬ديلر , دئيه¬ده بيلمزديلر , چونکی اونلارين آيری چاره¬سی يوخ ايدی.
اونا گؤره¬ده هامی¬سی بيردن راضی اولوب دئديلر :
عيبی يوخدور , سن بيزه يول گؤستر , بيزده سن دئيه¬نه باخاريق. دئييب يولا دوشدولر.
جئيران دئدی :
دايانين گؤره¬ک , آغ قاز نه دئيير؟
اوچاغان آغ قاز دئدی؟
ـ سيز گئدندن سونرا چوخ اذيت چکديک. چوخ وقت¬لر آج ـ سوسوز قالديق. آمما سئوديگيميز يئردن ترپنمه¬ديک. نهايت يايين آخيرلاريندا ياغيش ياغدی. گؤلو ـ موزده اولکی حالينا دوشدو.
منی ده گؤنده¬رديلر سيزی آختاريب تاپام. دئيين گؤروم ايندييه کيمی نه ايش گؤروبسوز ؟ منيم بو باره¬ده سؤزوم يوخدور. آمما سيز او زامان بو قاز خالادان سوروشماديزکی , اوچماغا قادر اولان قوشو وقاچماغی باجاران جئيرانی , نييه اؤز اللريندن گلن ايشلردن قاباقلارينی آلير؟
قاز خالا بو سؤزدن اوتاندی و باشينی آشاغی سالدی . سونرا قاچيب بير داشين داليندا گيزلندی.
قوشلارلا جئيران يورغون اولسايديلاردا , اولکی يئرلرينه قاييتماغا تله¬سيرديلر. اونلار يولدا باشلارينا گلن ماجرانی آيری حيوانلارا نئجه دئيه¬جکلرينی فيکير ـ لشيرديلر. نهايت تصميم توتدولارکی , او بيری حيوانلارلا بيرليکده گؤتور ـ قوی ائله¬سينلر و بيرده فيل¬لری قويماسينلار گؤللری¬نين سويونو ايچيب قورتارسينلار.
یازان: نيما يوشيج

ترجمه:بهروز ايماني

29 Ocak 2010 Cuma













یازان: بهروز ايماني


رقص لرين آذربايجان خالقي نين انكشافيندا رولو
اويونلار، انسانلارين ايلك ياشاييشا باشلاديغي گوندن يارانميشدير.
انسان اوو اوولاماغي اؤيره نيب، اود يانديرماغي تاپاندان بري، وجودوندا رقص‌ ـ ين يارانماسيني اولدوقجا دويوموشدور.
بئله ليكله انسان فردي حياتدان، اجتماعي ياشاييشا اويون و رقص ايله آدديم آتميشدير.
انسان فرد ليكدن چيخيب، ائوتيكمه يه واكينچي ليگه ال تاپاركن، رقص آدلانان كيچيك‌ حركت لر آرتيق فورمالاشماغا باشلاميشدير.
بوتون هنرلردن اؤنجه يارانان اويونلار، آذربايجاندا، بوتون تورك ائللرينده اولدوغو كيمي لاپ اسگي زامانلاردان بئله يارانميشدير.
بو سؤزون علمي قايناغيني «قوبوستان وكلبه جر» يازيلي داش آبيده لرينده تاپماق اولار. بو تاريخي آبيده لرده ائليميزين ايلكين اويونلاري حك ائديلميشدير. همين اثرلردن آيدين اولموشدوركي، انسانلارين آراسيندا انيست واسطه سي اولان ديل ـ ين هله يارانماسيندان قاباق، انسانلارين آراسيندا اويونلار بير نؤع واسطه يه چئوريلميشدير.
ائليميزين ايلكين رقص اؤرنگ لرينده، اكينچي ليكله باغلي بير چوخ اويونلاريميز واردير.
همين اويونلارين بير چوخو هله ده قورونوب ساخلانيلير.
آنجاق رقص عنعنه لري خالقيميزلا بيرگه، زامان ـ زامان آتلاييب اؤز فلسفي روحيه سيني شامانچيليق دؤورونده تاپميشدير.
شامانچيليق آيين لرينده ، اؤزونو قاباريق شكليده گوستره‌ن رقص لريميزي ايكي حيصه يه بولمك ممكن دور. اونلاردان بيري شر و ايكينجسي ايسه خئير رقص حركت‌لري دير. شر حركتينده شرقوه لر، انسان روحونو ترك ائدير واونون يئريني ايسه باشقا بير حركت له خئير قوه لر توتور.
شامانچيليق آيين‌لريني تحليل ائده نده، آذربايجان رقص‌لرينده روح تميزليگي وآ‌للاهي درك ائتمه كيمي بؤيوك بير فلسفه يه يييه لنديگيني گوروروك.
بللي اولدوغو كيمي آذربايجان اويون و رقص‌لرين معين بؤلومونو عرفان دونياسي باشقا سؤزله عرفان مراسيم لري تشكيل ائدير. تصادفي دئييلديركي، بؤيوك عرفان شاعيري مولانا جلال الدين رومي، شمس تبريزي گورمك مقصدي ايله تبريزه گلير. اوتبريزده بير نئچه آي قالديقدان سونرا و شمس تبريزدن درس آليب، عرفان دونياسيني تكميل لشديره ك. بو شهردن آيريلماق ايسته يير، مولانا تبريزي ترك ائتمه دن اؤنجه، شمس تبريز ايله بيرليكده شهري گزمك ايسته ييرلر، شمس شهرين مركزينده، مولانا يا دئييركي بو يئرده منيم اويناماغيم گلير.
مولوي اونا قاييديب، دئييركي، بو چوخ عيب لي بير ايش اولار و جاماعات بيزه گولر.
شمس اونا جواب وئريب، بيلديريركي، »گؤرونورسن هله كامل لشمه مسين». گؤروروك رقص سؤزونون، رقص آنلامي نين آذربايجان ادبياتيندا مين ايل ليك كؤكو واردير.
بعضي قصيده لرينين آچاري هله بو گونه دك، تاپيلمايان افضل الدين خاقاني، اوز ياراديجيليغيندا رقص ين نه اولدوغونو بيزه آچيقلايير. او رقص ائت رديف لي غزلينده يازير:
خاقاني گئديب، باغداكي بولبوللره اويوما،
بايقوشلارين آواسينا ويرانه ده رقص ائت
آذربايجان رقص ـ نين نه يئرده اولدوغونو بؤيوك خاقاني آچيق شكيلده گله جك نسليميز چاتديرير. شاعيرين فيكرينجه، آذربايجان رقصي شهوتدن اوزاقدير، آذربايجان رقصي ساراي صاحب لرينين قوللوغوندا دئييل، يازيق و يوخسول كوتله‌لرين آغير وضعيتني عكس ائتديرمه لي دير .
معاصر دونياميزدا رقص فلسه سي نين اهميتيندن بحث ائده ن بير چوخ شاعيرلرين سيراسيندا، حسين جاويدين آديني دا گؤسترمك اولار.
شاعيرين اينامينجا، طبيعتده هرنه وار رقص ائله يير، كهكشانلارين حركتده و رقصده اولدوغونو حسين جاويد اؤز اعجازلي قلمي ايله

بئله تصويره چكير:




حــتي شـو اوفـق لـرده سـؤنن قانلي گونشده
هـپ رقص ائده رك غيب اولويور سئير ائدين ايشته
هـپ رقـص ائـدييـور قانلي گونش، قانلي اوفوقلر
هــپ رقــص ائــدييور هــاله قـمر، پنبه شفق لر

آذربايجان فولكلورونون بير چوخ عادت ـ عنعنه لري، رقص لرله اؤز اهميتيني تاپديغيني گؤرمك، چوخدا چتين دئييلدير. بو مزيتي آذربايجان عادت ـ عنعنه لرينين بير چوخ نمونه لرينده گؤرمك اولار.
اينانجيلارين بير چوخ حيصه‌سي اويون و رقص ايله اوز ايفاده سيني تاپميشدير. اكين ـ ين گونشه آرتيق احتياجي اولدوغو واختلاردا، خالقيميز، «گون چيخ ـ چيخ» دئيه مراسيم لرين يالنيز رقص واسطه سي ايله حياتا كئچيره رلر، اينانجيلاريميزا منسوب اولان رقص لردن بيري ده «ياغيش ايستمه» رقص دير.
بو رقصده اهالي نين قيتليقدان قورتاريب آللاهدان ياغيش ايستمه مه لري دويولور.
هامي نيني بيلديگي اوشودوم ها اوشدوم فولكولور نمونه سي يالنيز رقص ايله اؤز ماهيتيني تاپا بيلر.
آذربايجان فولكلور نمونه ‌لرينده، يئرله ـ گؤيون داغلا ـ آرانين وآرانلا ياييلاغين بحث لري، رقص واسطه سي ايله اوز عكسيني تاپير. بو خصوصدا بير اؤرنگ وئريريك:
يئر دئيير:
مــنــده دي حــق دريـاســي
حاققا شوكور ائيله رم، اولمارام عاصي
كــوكـب‌لر گئـيبدي گولگـز لباسي
عــرش وگـورشو مهر رخشان منيمدي
يئرگؤيه جاواب وئريب، دئيير:
مــنده اي اول نـئچـه مـيـن داغ
دريا گور چاي، بولاق نئچه چـمن باغ
عــالي شان عـمارت، آيـنابنداوتاق
زرنــگار قـصرلر ائـيوان مـنـيمدي
والي آخير
بابالاريميزدان بيزه ميراث قالان نوروز بايرامي نيين بير سيرا رسم لري اويون و رقص ايله باغلي دير.
«كئچل ـ كوسا» سمني «هالاي» و اونلار جا بو كيمي نمونه لري گوسترمك اولار.
آذربايجان رقص لرينه بير آز درين لشنده ، گؤرجه ييك كي، طبيعتين هر بيرحركتينه دايير، ائليميز اونلاري اؤز بدن لرينين حركتي و رقص لري ايله گوسترير. قوشون اوچوب قاناد چالماسي، اووچواليندن جئيرانلارين قاچماسي و بعضاً يارالانماسي آذربايجان رقص لرينده اوز عكسيني تاپميشدير. بو اؤرنك لردن آيدين اولوركي، آذربايجان رقص لري، يوردوموزون انكشاف يولونا خصوصي خدمت لر گوسترميشدير يوخاريدا دئديگيم كيمي، آذربايجان رقصي يالنيز انسان معنوياتينا عايد دير، آذربايجان رقص لري انسانلاري ترقيه، اجتماعي عدالته سئوگي ـ محبته ودونيادا هرنه مثبت ايش وارسا اونو مينمسه مه يه چاغيرير.
هر واختا آذربايجان خالقي دوردوقجا، اونون رقص لري ده دوراجاق واؤزماهيتيني ايتيرمه يه جكدير.
بو خصوصدا اولان سؤزوم بو قده ر، ساغ اولسوناويونلار، انسانلارين ايلك ياشاييشا باشلاديغي گوندن يارانميشدير.
انسان اوو اوولاماغي اؤيره نيب، اود يانديرماغي تاپاندان بري، وجودوندا رقص‌ ـ ين يارانماسيني اولدوقجا دويوموشدور.
بئله ليكله انسان فردي حياتدان، اجتماعي ياشاييشا اويون و رقص ايله آدديم آتميشدير.
انسان فرد ليكدن چيخيب، ائوتيكمه يه واكينچي ليگه ال تاپاركن، رقص آدلانان كيچيك‌ حركت لر آرتيق فورمالاشماغا باشلاميشدير.
بوتون هنرلردن اؤنجه يارانان اويونلار، آذربايجاندا، بوتون تورك ائللرينده اولدوغو كيمي لاپ اسگي زامانلاردان بئله يارانميشدير.
بو سؤزون علمي قايناغيني «قوبوستان وكلبه جر» يازيلي داش آبيده لرينده تاپماق اولار. بو تاريخي آبيده لرده ائليميزين ايلكين اويونلاري حك ائديلميشدير. همين اثرلردن آيدين اولموشدوركي، انسانلارين آراسيندا انيست واسطه سي اولان ديل ـ ين هله يارانماسيندان قاباق، انسانلارين آراسيندا اويونلار بير نؤع واسطه يه چئوريلميشدير.
ائليميزين ايلكين رقص اؤرنگ لرينده، اكينچي ليكله باغلي بير چوخ اويونلاريميز واردير.
همين اويونلارين بير چوخو هله ده قورونوب ساخلانيلير.
آنجاق رقص عنعنه لري خالقيميزلا بيرگه، زامان ـ زامان آتلاييب اؤز فلسفي روحيه سيني شامانچيليق دؤورونده تاپميشدير.
شامانچيليق آيين لرينده ، اؤزونو قاباريق شكليده گوستره‌ن رقص لريميزي ايكي حيصه يه بولمك ممكن دور. اونلاردان بيري شر و ايكينجسي ايسه خئير رقص حركت‌لري دير. شر حركتينده شرقوه لر، انسان روحونو ترك ائدير واونون يئريني ايسه باشقا بير حركت له خئير قوه لر توتور.
شامانچيليق آيين‌لريني تحليل ائده نده، آذربايجان رقص‌لرينده روح تميزليگي وآ‌للاهي درك ائتمه كيمي بؤيوك بير فلسفه يه يييه لنديگيني گوروروك.
بللي اولدوغو كيمي آذربايجان اويون و رقص‌لرين معين بؤلومونو عرفان دونياسي باشقا سؤزله عرفان مراسيم لري تشكيل ائدير. تصادفي دئييلديركي، بؤيوك عرفان شاعيري مولانا جلال الدين رومي، شمس تبريزي گورمك مقصدي ايله تبريزه گلير. اوتبريزده بير نئچه آي قالديقدان سونرا و شمس تبريزدن درس آليب، عرفان دونياسيني تكميل لشديره ك. بو شهردن آيريلماق ايسته يير، مولانا تبريزي ترك ائتمه دن اؤنجه، شمس تبريز ايله بيرليكده شهري گزمك ايسته ييرلر، شمس شهرين مركزينده، مولانا يا دئييركي بو يئرده منيم اويناماغيم گلير.
مولوي اونا قاييديب، دئييركي، بو چوخ عيب لي بير ايش اولار و جاماعات بيزه گولر.
شمس اونا جواب وئريب، بيلديريركي، »گؤرونورسن هله كامل لشمه مسين». گؤروروك رقص سؤزونون، رقص آنلامي نين آذربايجان ادبياتيندا مين ايل ليك كؤكو واردير.
بعضي قصيده لرينين آچاري هله بو گونه دك، تاپيلمايان افضل الدين خاقاني، اوز ياراديجيليغيندا رقص ين نه اولدوغونو بيزه آچيقلايير. او رقص ائت رديف لي غزلينده يازير:
خاقاني گئديب، باغداكي بولبوللره اويوما،
بايقوشلارين آواسينا ويرانه ده رقص ائت
آذربايجان رقص ـ نين نه يئرده اولدوغونو بؤيوك خاقاني آچيق شكيلده گله جك نسليميز چاتديرير. شاعيرين فيكرينجه، آذربايجان رقصي شهوتدن اوزاقدير، آذربايجان رقصي ساراي صاحب لرينين قوللوغوندا دئييل، يازيق و يوخسول كوتله‌لرين آغير وضعيتني عكس ائتديرمه لي دير .
معاصر دونياميزدا رقص فلسه سي نين اهميتيندن بحث ائده ن بير چوخ شاعيرلرين سيراسيندا، حسين جاويدين آديني دا گؤسترمك اولار.
شاعيرين اينامينجا، طبيعتده هرنه وار رقص ائله يير، كهكشانلارين حركتده و رقصده اولدوغونو حسين جاويد اؤز اعجازلي قلمي ايله بئله تصويره چكير:

حــتي شـو اوفـق لـرده سـؤنن قانلي گونشده
هـپ رقص ائده رك غيب اولويور سئير ائدين ايشته
هـپ رقـص ائـدييـور قانلي گونش، قانلي اوفوقلر
هــپ رقــص ائــدييور هــاله قـمر، پنبه شفق لر

آذربايجان فولكلورونون بير چوخ عادت ـ عنعنه لري، رقص لرله اؤز اهميتيني تاپديغيني گؤرمك، چوخدا چتين دئييلدير. بو مزيتي آذربايجان عادت ـ عنعنه لرينين بير چوخ نمونه لرينده گؤرمك اولار.
اينانجيلارين بير چوخ حيصه‌سي اويون و رقص ايله اوز ايفاده سيني تاپميشدير. اكين ـ ين گونشه آرتيق احتياجي اولدوغو واختلاردا، خالقيميز، «گون چيخ ـ چيخ» دئيه مراسيم لرين يالنيز رقص واسطه سي ايله حياتا كئچيره رلر، اينانجيلاريميزا منسوب اولان رقص لردن بيري ده «ياغيش ايستمه» رقص دير.
بو رقصده اهالي نين قيتليقدان قورتاريب آللاهدان ياغيش ايستمه مه لري دويولور.
هامي نيني بيلديگي اوشودوم ها اوشدوم فولكولور نمونه سي يالنيز رقص ايله اؤز ماهيتيني تاپا بيلر.
آذربايجان فولكلور نمونه ‌لرينده، يئرله ـ گؤيون داغلا ـ آرانين وآرانلا ياييلاغين بحث لري، رقص واسطه سي ايله اوز عكسيني تاپير. بو خصوصدا بير اؤرنگ وئريريك:
يئر دئيير:
مــنــده دي حــق دريـاســي
حاققا شوكور ائيله رم، اولمارام عاصي
كــوكـب‌لر گئـيبدي گولگـز لباسي
عــرش وگـورشو مهر رخشان منيمدي
يئرگؤيه جاواب وئريب، دئيير:
مــنده اي اول نـئچـه مـيـن داغ
دريا گور چاي، بولاق نئچه چـمن باغ
عــالي شان عـمارت، آيـنابنداوتاق
زرنــگار قـصرلر ائـيوان مـنـيمدي
والي آخير
بابالاريميزدان بيزه ميراث قالان نوروز بايرامي نيين بير سيرا رسم لري اويون و رقص ايله باغلي دير.
«كئچل ـ كوسا» سمني «هالاي» و اونلار جا بو كيمي نمونه لري گوسترمك اولار.
آذربايجان رقص لرينه بير آز درين لشنده ، گؤرجه ييك كي، طبيعتين هر بيرحركتينه دايير، ائليميز اونلاري اؤز بدن لرينين حركتي و رقص لري ايله گوسترير. قوشون اوچوب قاناد چالماسي، اووچواليندن جئيرانلارين قاچماسي و بعضاً يارالانماسي آذربايجان رقص لرينده اوز عكسيني تاپميشدير. بو اؤرنك لردن آيدين اولوركي، آذربايجان رقص لري، يوردوموزون انكشاف يولونا خصوصي خدمت لر گوسترميشدير يوخاريدا دئديگيم كيمي، آذربايجان رقصي يالنيز انسان معنوياتينا عايد دير، آذربايجان رقص لري انسانلاري ترقيه، اجتماعي عدالته سئوگي ـ محبته ودونيادا هرنه مثبت ايش وارسا اونو مينمسه مه يه چاغيرير.
هر واختا آذربايجان خالقي دوردوقجا، اونون رقص لري ده دوراجاق واؤزماهيتيني ايتيرمه يه جكدير.
بو خصوصدا اولان سؤزوم بو قده ر، ساغ اولسون

پروين خانم اعتصامي
بهروز ايماني
تهران ياخينليغيندا يئرلشن قوم شهري، بير چوخ ديني، اجتماعي و سياسي شخصيت¬لرين سون مزارينا چئوريلن بير مكان دير. بو شهرده دونيا شهرتينه مالك اولان پروين خانم اعتصامي نين قبري يئرله شير اونون باش داشيندا، بئله بير شعر يازيلميشدير:
اينكه خاك سيهه¬ش بالين است
اختر چرخ ادب پروين است
ترجمه:
بوكي تورپاغي اونا بالين دير،
ادب اولدوزو اولان پروين دير
ساوالان، سهند داغلاريني، چيسكين دومان بورويركن و شاختانين كسگين قيلينجي، يوخسول آذربايجان خالقيني هده¬له ديگي بير زامان، هابئله وطن ـ ين نغمه¬كار بولبوللري، گوللو چيچكلي، يازين گليشيني گؤزله ديگي بير آندا، پروين خانيم اعتصامي 1285 ـ نجي گونش ايلي، قيش فصلي نين سون آيلاريندا افتخارلار يارادان تبريز شهرينده آنادان اولموشدور.
پروين خانم اعتصامي اوشاق ايكن، آتاسي ايله بيرليكده تهرانا گلميش قيسا عؤمرونون سونونا كيمي بو شهرده قالارقي اولموشدور.
انگليس ديليني مكمل صورتده اؤيره نن پروين خانم 1313 ـ نجو ايلده اؤز عميسي اوغلو ايله ائولنميشدير، آنجاق اونلارين اورتاق حياتي بير اوقده¬ر چكمه ميشدير. روايته گؤره پروين خانم اعتصامي نين اري ضابط اولدوغو اوچون اونلارين اورتاق حياتي دوام گتيرمه ميشدير.
پروين خانم 1320 ـ نجي ايلي نين باهاريندا، سؤزون دوغرومعناسيندا 35 ياشيندا اؤزدونياسيني ده ييشميش، ابدي اولاراق، قوم شهرينده تورپاغاتاپشير يلميشدير. اونون اؤز اجلي ايله اؤلمه ديگيني ظن ائله ين لرده چوخدور. كؤره سن پروين خانيمي منفور پهلوي دودماني اؤلدورموشدور، يوخسا ائليني، يوردونو فلاكتده گؤروب، وطن دردي اونواياقدان سالميشديرمي؟
پروين خانم اعتصامي شعرلرينين بارز خصوصيت لريندن بيري ده، اونون آذربايجان فولكلوروندان آتالار سؤزوندن بول ـ بول فايدالانماسي دير. الهي استعدادا ييه¬له¬نن بو خانم، ائل مثل-لريني، ائل روايت¬لريني، فارس ديلينه ائله ماهرانه صورتده آپارميشدير، كي گل كؤره سن.
«اؤتن گون عؤموردن دير» و «اؤتن گون بيرده قاييتماز» مثليني بئله ايشله تميشدير:
وقت گذشته را نتواني خريد باز
مفروش خيره، كاين گهر پاك بي¬بهاست
و يا خود «دوغروسؤز بي بردن آجي اولار» مثليندن بئله فايدالانميشدير.
گر پند تلخ مي دهمت ترشور مباش
تلخي بياد آر كه خاصيت دواست
اونون «سؤزوعمل»، «جاناوار و چوبان» منظومه¬لري آذربايجان آغيز ادبياتيندان فايدالاناراق يازيلميشدير.
پروين خانم ـ ين شعرلري فارسجادير، اونون توركجه شعر يازديغيني داقئيد ائله ينلر واردير. آنجاق بو خصوصدا اليميزده هئچ بير معلومات و بيلگي يوخدور. اينديسه اونون بير شعرينين ترجمه¬سي ايله تانيش اولون.
آتا قبري باشيندا بير بالا قيز،
جيراراق اوز گؤزون، ائديردي فغان:
نه آنام وار، نه باشقا بير كيمسه¬م،
كاش گئده ايديم آتاملا دونيادان
آتاما آغلاماق دئييل منظور،
اؤلدو يوخسولوغون اليندن آمان.
او اوچون آغلارام كي، بوقارا بخت،
هر طرفدن تورون قوروبدون يامان
دنيزين آتميش ايل يئدي كؤته يين
دوشمه¬دي بير باليق تورونا، اينان
كوچه ميزده گر اولسا اوچ دوكتور،
آتام اؤلدو، تاپانمادي درمان
اوره¬ييم چوخ سيخيلدي بوغمدن،
ماينادا ائتمه دي حكيم اوندان
چؤره¬ك اوچون كي، قونشو يا گئتديم،
قاپيني باغلادي سؤز اولجاق عيان
هامي كؤردو اونون ييخيلديغيني،
ياپيشان اولمادي اليندن، آمان!
سوكي، وئرديم، دئدي، چؤره¬ك گتيرين،
او كئجه باغريم اولدو چوخ بريان
دونيا گؤستردي اؤز پاخيليغيني،
ايسته ميرديك كي، باشقا شئي اوندان.